گروه نرم افزاری آسمان

داستان مریم پاك و فرزندش



داستان مریم پاك و فرزندش قرآن کریم در آیهي سی و دوّم سورهي آل عمران همگان را به اطاعت از خدا و پیامبرش فرا
از خدا و » : میخواند و با هشدار به عصیانگران میفرماید: 32 . قُلْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْکفِرِینَ بگو
نکتهها و اشارهها: 1. از اینکه «. فرستاده (او)، اطاعت کنید؛ و اگر روي برتافتند، پس در حقیقت خدا کافران را دوست نمیدارد
یک بار آمده است استفاده میشود که اطاعت خدا و پیامبر از هم جدا نیستند؛ اطاعت پیامبر صلی الله علیه و آله اطاعت « اطیعوا » فعل
خداست و اطاعت خدا اطاعت پیامبر صلی الله علیه و آله است. پیامبر صلی الله علیه و آله دستورات خدا را ابلاغ میکند و از این رو
در آیهي قبل سخن از تبعیت از پیامبر صلی الله علیه و آله بود و در این آیه اطاعت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله هر دو مطرح
است. 2. سرپیچی از فرمان خدا و پیامبر نشانهي کفر و ناسپاسی است و ناسپاسان نمیتوانند ادعاي دوستی با خدا را بنمایند و خدا
نیز این افراد را دوست ندارد. آموزهها و پیامها: 1. اطاعت خدا و پیامبر ملازم یکدیگر است. 2. نافرمانی در برابر خدا و پیامبر،
نشانهي کفر و ناسپاسی و موجب محرومیت انسان از محبت الهی میشود. 3. اگر طالب دوستی خدا هستید، نافرمانی نکنید. ***
قرآن کریم در آیات سی و سوّم و سی و چهارم سورهي آلعمران به برگزیدگان جهان اشاره میکند و میفرماید: 33 و 34 . إِنَّ اللَّهَ
اصْطَفَی ءَادَمَ وَ نُوحاً وَ ءَالَ إِبْرهِیمَ وَ ءَالَ عِمْرنَ عَلَی الْعلَمِینَ* ذُرِّیَّۀً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ص:
84 در واقع خدا، آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان (برتري داد، و) برگزید.* در حالی که [آنان] نسلی
بودند که برخی آنها از برخی [دیگر] ند. و خدا شنواي داناست. نکتهها و اشارهها: 1. خداي متعال پیامبران را هم از نظر تکوینی
(وجودي) و هم از نظر تشریعی (قانونی و قراردادي) از جهانیان برگزید؛ یعنی از آغاز، آفرینش آنان را آفرینش ممتازي قرار داد، تا
زمینهي مساعدي براي هدایت نوع بشر به وجود آید- هر چند در پیمودن راه حق مجبور نبودند- سپس به خاطر اطاعت فرمان خدا و
تقوا و تلاش آنها در راه هدایت انسانها، یک نوع امتیاز اکتسابی و قانونی به دست آوردند که با امتیاز ذاتی آنها آمیخته شد و به
درآمدند. 2. در اینجا این پرسش مطرح میشود که آیا قرار دادن امتیاز ذاتی براي پیامبران یک «1» « انسانهاي برگزیده » صورت
نوع تبعیض به شمار نمیآید؟ پاسخ آن است که آفرینش نظاممند، چنین تفاوتی را ایجاب میکند. همانگونه که در بدن انسان هم
سلولهاي ظریف چشم مورد نیاز است و هم سلولهاي سخت استخوان، و یکسان بودن آنها نظام ساختمان بدن را در هم فرو
میریزد، در بین انسانها نیز لازم است تفاوتهایی باشد. البته این امتیاز پیامبران همراه با مسئولیتی عظیم است؛ یعنی به همان نسبت
که رهبران بشر امتیاز دارند، مسئولیت نیز دارند. از این گذشته، دارا بودن امتیازات ذاتی براي نزدیکی انسان به خدا کافی نیست و
باید با امتیازات اکتسابی همراه باشد. 3. قرآن کریم در این آیه در صدد شمارش تمام برگزیدگان و پیامبران تفسیر قرآن مهر جلد
سوم، ص: 85 خدا نیست، بلکه به جمعی از آنها اشاره دارد و برگزیدگان خاندان ابراهیم علیه السلام، شامل موسی و عیسی علیهما
هر چند این تعبیرات شامل تمام فرزندان ابراهیم و عمران علیهما السلام «1» ، السلام و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نیز میشود
نمیشود، چرا که همهي آنها برگزیده نیستند و حتی ممکن است در بین آنها کافر نیز وجود داشته باشد. اشارهي مجدد به مریم و
بدان جهت است که این آیه مقدمهاي براي شرح حال آنان در آیات بعد است. 4. در « آل عمران » عیسی علیهما السلام در تعبیر
صفحه 26 از 127
تاریخ، سه تن با نام عمران مشهور بودند: پدر مریم و پدر موسی و پدر علی علیهم السلام که در اینجا مقصود پدر مریم علیها
السلام است که در آیات بعد شرح حال او میآید. 5. در برخی تفاسیر قرآن به آیهي فوق براي معصوم بودن پیامبران و اهل بیت
چرا که خداي متعال هرگز افراد گناهکار و آلوده به شرك، کفر و فسق را انتخاب نمیکند. «2» . علیهم السلام استدلال شده است
در اینجا مجموعهي جامعهي انسانیت در طول تاریخ است؛ یعنی پیامبران فوق از تمام ملّتها « العالمین » 6. مقصود از واژهي
برگزیده شدند و بر تمام مردم جهان در طول تاریخ برتري دارند. آري، همهي انسانها در یک سطح نیستند و خداي حکیم بعضی
از آنها را به رهبري و پیامبري مردم برگزیده است. 7. پیامبران برگزیدهي الهی از نظر تسلیم بودن، پاکی، تقوا و تلاش براي
تفسیر «3» . راهنمایی بشر، همانند یکدیگر و همچون نسخههاي متعدد یک کتاب بودند که هر یک از دیگري اقتباس شده باشند
8. خدا مراقب کوششها و فعالیّتهاي پیامبران است و سخنان آنان را میشنود و از اعمال آنان آگاه قرآن مهر جلد سوم، ص: 86
است. این جمله به مسئولیتهاي سنگین برگزیدگان، در برابر خدا و خلق اشاره دارد. آموزهها و پیامها: 1. همهي شما در نزد خدا
یکسان نیستید، بلکه خدا (براساس شایستگیها) برخی افراد را از میان جهانیان (براي نبوّت و رهبري) برگزیده است. 2. به آدم، نوح
و خاندان ابراهیم و عمران علیهم السلام توجه ویژه کنید که خدا به آنان عنایت دارد. 3. پیامبران الهی با یکدیگر پیوند دارند و از
نسلی (پاك) بودهاند. *** قرآن کریم از آیهي سی و پنجم سورهي آل عمران به بعد سرگذشت مریم علیها السلام را بیان میکند و
میفرماید: 35 . إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرنَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ (به یاد آرید)
پروردگارا! در واقع من آنچه را در شکم خود دارم، براي تو نذر کردم، در حالی که آزاد [براي » : گفت « عمران » هنگامی که زنِ
نکتهها و اشارهها: 1. ماجراي تولد مریم را برخی از «. خدمتگذاري بیتالمقدس] باشد. پس از من بپذیر، که تنها تو شنوا [و] دانایی
مفسران قرآن و تاریخ نگاران اینگونه گزارش کردهاند: همسران عمران و زکریاي پیامبر خواهر بودند و هیچ یک تفسیر قرآن مهر
روزي همسر عمران زیر درختی نشسته بود و پرندهاي را دید که به جوجههایش غذا «1» . جلد سوم، ص: 87 بچه دار نمیشدند
میدهد، محبّت مادرانه، آتش عشق فرزند را در وجودش شعلهور ساخت و در همان حال از خدا درخواست فرزند کرد و دعایش
مستجاب شد. از سوي دیگر، به شوهرش عمران الهام شد که فرزندي از اولیاي خدا به او داده خواهد شد که بیماران را شفا میدهد
و مردگان را زنده میکند. او جریان را با همسرش در میان گذاشت؛ از این رو هنگامی که همسرش حامله شد، پیشبینی کرد که
آن فرزندي که کارهاي خارق العاده انجام میدهد، حتماً پسر است؛ لذا همسر عمران نذر کرد فرزندش را خدمتکار بیت المقدس
گذاردند و در آن حال متوجه شدند که آن الهام « مریم » کند، امّا چون نوزاد به دنیا آمد، مشاهده کردند که دختر است و نام او را
به معناي « مُحرَّر » در مورد فرزند مریم (یعنی عیسی علیه السلام) بوده است. آیهي فوق به نذر همسر عمران اشاره میکند. 2. واژهي
آزاد ساختن است و در اصطلاح به فرزندانی گفته میشد که براي خدمتگذاري در معبد بیت المقدس تعیین میشدند تا نظافت و
خدمات آن را به عهده گیرند و به هنگام فراغت مشغول نیایش و عبادت پروردگار شوند. به اینگونه افراد مُحرَّر میگفتند چرا که
از هرگونه خدمت به پدر و مادر آزاد بودند. برخی مفسران حکایت کردهاند که این افراد تا زمان بلوغ خدمت میکردند و بعد از
3. افراد دوراندیش قبل از تولّد فرزند به فکر سرنوشت و «2» . آن آزاد بودند که به همان وضع ادامه دهند یا از معبد بیرون روند
4. موضوع نذر، پیشینهاي طولانی در تاریخ بشر دارد و تاریخ آن به پیش از سعادت او هستند. ص: 88
تولد مسیح علیه السلام برمیگردد. 5. خدمت به مسجد و پایگاه عبادت خدا به قدري ارزشمند است که اولیاي خدا عزیزان خود را
قبل از تولد نذر آن میکردند از میلیونها نذري که در تاریخ شده، خدا از این نذر یاد کرده است. 6. نذر براي خداست و با عشق
به او ادا میشود هرچند در اختیار مکان (یا شخص) مقدسی قرار گیرد. 7. صحت عبادت غیر از قبولی آن است؛ براي مثال اگر
نمازي با تمام شرایط و به صورت کامل انجام گیرد، صحیح است و تکلیف را از دوش انسان برمیدارد، امّا قبولی نماز امري معنوي
است که بستگی به اموري مثل حضور قلب و پذیرش ولایت دارد. در آیهي فوق، مادر مریم علیها السلام با آن که عزیزترین چیزها
صفحه 27 از 127
را نذر کرد، باز هم به فکر قبولی عمل است و از خدا میخواهد که آن را بپذیرد. آموزهها و پیامها: 1. قبل از تولد فرزندانتان به
. فکر سرنوشت آنان باشید. 2. براي پروردگار نذر کنید و در اندیشهي قبولی آن باشید. 3. عزیزترین چیزها را براي خدا نذر کنید. 4
آزادي واقعی در گرو بندگی براي خدا و خدمتگزاري آستان اوست. *** قرآن کریم در آیهي سی و ششم سورهي آل عمران،
جریان تولد مریم و نامگذاري او را بیان میکند و میفرماید: 36 . فَلَمَّا وَضَ عَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَآ أُنثَی وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَ
لَیْسَ الذَّکَرُ کَالأُنثَی وَ إِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وَ إِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَ ذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطنِ الرَّجِیمِ ص: 89 و [لی]
پروردگارا! در واقع من او را دختر زادهام.- و خدا به آنچه (او) زاده بود، داناتر است- و پسر، همانند » : هنگامی که او را بزاد، گفت
دختر نیست. و در حقیقت من او را مریم نامیدم؛ و در واقع من، او و نسلش را از (وسوسههاي) شیطان رانده شده، در پناه تو قرار
دو تفسیر وجود دارد: برخی از مفسران معتقدند که این ،«. پسر همانند دختر نیست » نکتهها و اشارهها: 1. در مورد جملهي «. میدهم
و مقصود ازاین جمله آن است که براي «1» سخنِ مادر مریم است که این مطلب با قراین موجود در آیه و روایات نیز تأیید میشود
هدفی که من نذر کردم (یعنی خدمتگذاري بیتالمقدس)، دختر و پسر یکسان نیستند و معمولًا پسران براي خدمتکاري نذر
میشوند. برخی دیگر از مفسران معتقدند که این جمله از خداست و مقصود آن است که پسران معمولی مثل چنین دختري که
خدا به » 2. جملهي «3» . و سیاق آیه نیز همین احتمال را تقویت میکند «2» عیسی علیه السلام از او متولد میشود، با ارزش نیستند
یک جملهي مُعترضه است و بدین معناست که لزومی نداشت مادر مریم بگوید خدایا من دختر به دنیا ،«. آنچه او زاده داناتر است
زن » که 34 مرتبه در قرآن آمده است، در لغت به معناي ،« مریم » آوردم، زیرا خدا از آنچه او به دنیا آورده بود آگاه بود. 3. واژهي
است و انتخاب این نام توسط مادرش، نهایت عشق و علاقهي این مادر پاك را براي نذر فرزندش در مسیر بندگی خدا « عبادتگر
نشان میدهد. 4. مادر نیز حقّ نامگذاري فرزند خود را دارد؛ البته سزاوار است که همچون مادر مریم، نام نیکو و الهام بخش بر
5. افراد دور اندیش به فکر نام نیکو و آیندهي فرزندان خود و حتی به یاد فرزندانمان بگذاریم. ص: 90
نسل او نیز هستند و براي آنان دعا میکنند و خطرهاي راه آنها و دشمنانشان را یادآوري میکنند. آموزهها و پیامها: 1. مشکلات
خود را با خدا در میان بگذارید و با او درد دل کنید. 2. هر پسري همانند دختر نیکو نیست. 3. نام نیک براي فرزندان خود انتخاب
کنید. 4. در هنگام تولد و نامگذاري براي فرزند خود و نسل او دعا کنید. 5. به فکر آیندهي فرزندان و نسل خود باشید و خطرها را
به آنان گوشزد کنید. *** قرآن کریم در آیهي سی و هفتم سورهي آل عمران از قبولی مریم براي خدمتگزاري بیتالمقدس خبر
میدهد و مراحل رشد او را بیان میکند و میفرماید: 37 . فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنبَتَهَا نَبَاتاً حَسَ ناً وَ کَفَّلَهَا زَکَرِیَّا کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا
زَکَرِیَّا الْمِحْرَابَ وَجَ دَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ یمَرْیَمُ أَنَّی لَکِ هذا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَآءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ و پروردگارش او
[مریم] را با قبول نیکویی پذیرفت؛ و او را با رشد نیکویی پروراند؛ و زکریا را سرپرست وي قرار داد. زکریا هرگاه که در محراب بر
این از نزد » : گفت «!؟ اي مریم! این از کجا براي تو [آمده] است » : او وارد میشد، غذاي (مخصوصی) نزد او مییافت. گفت
که در « رویانیدن » نکتهها و اشارهها: 1. واژهي «. خداست. که خدا هر کس را [شایسته بداند و] بخواهد، بیشمار روزي میدهد
مورد پرورش مریم علیها السلام به کار رفته است، ص: 91 اشاره به تکامل معنوي، روحانی و اخلاقی او
دارد. آري کار خدا رویانیدن و پرورش استعدادهاي نهفته است همچون باغبان که گل را پرورش میدهد؛ پس هر کسی که تحت
تربیت مربیان الهی قرار گیرد، به سرعت رشد مییابد و استعدادهاي نهفتهاش آشکار میگردد. آب کم جو تشنگی آور به دست تا
محل مخصوصی است که در معبد براي امام معبد یا افراد خاصی در نظر گرفته « مِحراب » . بجوشد آبت از بالا و پست (مولوي) 2
به معناي جنگ است؛ چرا که « حرب » میشود و دربارهي علت نامگذاري آن دو جهت ذکر شده است: الف) محراب از مادهي
مؤمنان در این محل با شیطان و هوسهاي سرکش مبارزه میکنند. ب) محراب در اصل به معناي بالاي مجلس است و چون محل
محراب در بالاي معبد قرار دارد، به این نام نامیده شده است. البته محرابهاي یهودیان در آن زمان کمی بالاتر از زمین ساخته
صفحه 28 از 127
3. در مورد اینکه چه غذاهایی و از کجا براي مریم علیها السلام میآمده است دو «1» . میشد و دیوارهایی مانند اطاق داشت
احتمال وجود دارد: الف) نوعی از میوههاي بهشتی بوده که به فرمان خدا در غیر فصل آن آماده میشده، که در برخی روایات نیز
تفسیر «2» . بدان اشاره شده است. ب) همین غذاهاي معمولی دنیا بوده که در قحط سالی، توسط مردي نجار، به مریم هدیه میشد
4. برخی تفسیرهاي قرآن حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت کردهاند که در زمان قرآن مهر جلد سوم، ص: 92
«. این از نزد خداست » : فاطمه علیها السلام جواب دادند «؟ این همه غذا از کجا آمده است » : قحطی از فاطمه علیها السلام پرسیدند
5. قبولی اعمال درجاتی دارد و خداي متعال مریم «1» «. شکر خدا که دخترم همانند مریم است » : پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند
را به نیکی پذیرفت؛ آري، کسی که با اخلاص است، خدا او و کارش را به نیکی میپذیرد. 6. مادر مریم نذر کرد که کودکش
خادم خانهي خدا باشد و خدا در مقابل پیامبري مثل زکریا را در خدمت این کودك قرار داد. 7. اگر خدا کسی را بپذیرد، پرورش
مستقیم و سرپرستی غیر مستقیم او را به بهترین صورت انجام میدهد و رزق او را تأمین میکند؛ پس بکوشیم در قدم اوّل چنان
باشیم که پروردگار ما را بپذیرد. 8. ارادهي خدا تابع حکمت اوست؛ پس مقصود از روزي بیحساب آن نیست که بدون برنامه به
. کسی روزي میدهند، بلکه خدا براساس حکمت خود و شایستگی افراد به برخی افراد رزق بیشمار میبخشد. آموزهها و پیامها: 1
تلاش کنید کار نیک شما را خدا به خوبی بپذیرد، که اگر پذیرفت، رشد و کفالت و رزق شما را تأمین میکند. 2. اولیاي الهی
تحت سرپرستی و تربیت خاص الهی قرار میگیرند. 3. بانوان اگر رزق ویژه میخواهند مریموار زندگی کنند. 4. کفیلها در مورد
زندگی افراد تحت سرپرستی خود حسّاس باشند و از آنها بازپرسی کنند. *** ص: 93 قرآن کریم در
آیهي سی و هشتم سورهي آل عمران به دعاي زکریاي پیامبر و فرزند خواستن او اشاره میکند و میفرماید: 38 . هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیَّا
پروردگارا! از » : رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِن لَّدُنکَ ذُرِّیَّۀً طَیِّبَۀً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَآءِ در آنجا زکریا، پروردگارش را خواند [و] گفت
نکتهها و اشارهها: 1. همسر زکریا و مادر مریم، با هم خواهر و هر «. جانب خود، نسلِ پاکیزهاي به من ببخش، که تو شنونده دعایی
دو نازا بودند. هنگامی که مادر مریم به لطف پروردگار صاحب فرزندي شایسته شد و زکریا ویژگیهاي شگفتآور او را دید- با
اینکه خود و همسرش کهن سال بودند- از موقعیت استفاده کرد و او هم از خداوند فرزندي پاك و با تقوا، همچون مریم
درخواست کرد. 2. از دعاي زکریاي پیامبر متوجه میشویم که ارزش فرزند به پاکی اوست؛ البته فرزند پاك، کسی است که از
آلودگیهاي عقیدتی، اجتماعی و اخلاقی به دور باشد. چو خواهی که نامت بماند به جاي پسر را خردمندي آموز و رآي چو
فرهنگ و رایش نباشد بسی بمیري و از تو نماند کسی (سعدي) 3. عمل زکریاي پیامبر نوعی غبطه بود، نه حسادت. حسد آن است
که انسان بخواهد که نعمت دیگران نابود شود؛ و غِبطه آن است که هنگام دیدن نعمت دیگران، از خدا بخواهد که او نیز مثل آن
نعمت را داشته باشد. حسد ص: 94 ورزیدن نقص است، امّا غبطه اشکالی ندارد. 4. زکریاي پیامبر، تنها
درخواست فرزند نکرد، بلکه درخواست نسل (ذُرّیّه) کرد تا استمرار داشته باشد. این مطلب، علاوه بر توجه به خدا، آیندهنگري او
را نشان میدهد و آموزهاي است براي ما. آموزهها و پیامها: 1. در هنگام دیدن نعمتهاي دیگران غبطه بخورید و از خدا آن را
بخواهید (ولی حسادت نورزید). 2. آیندهنگر باشید و در دعاها از خدا نسل نیکو بخواهید. 3. فرزند پاك و پاکیزه از خدا بخواهید
(که هر فرزندي مفید نیست). 4. موقعیتشناس باشید و موانع استجابت دعا را بشناسید. *** قرآن کریم در آیهي سی و نهم
سورهي آل عمران به اجابت دعاي زکریا و بشارت تولد یحیی اشاره میکند و میفرماید: 39 . فَنادَتْهُ الْمَلئِکَۀُ وَ هُوَ قَآئِمٌ یُ َ ص لِّی فِی
الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُكَ بِیَحْیَی مُ َ ص دِّقاً بِکَلِمَ ۀٍ مِّنَ اللَّهِ وَ سَیِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِیّاً مِّنَ الصلِحِینَ و در حالی که او در محراب ایستاده،
مژده میدهد؛ در حالی که تأیید کننده کلمهي خدایی [: « یحیی » خدا تو را به » : نیایش میکرد، فرشتگان او را ندا در دادند، که
زنده » از مادهي حیات و به معناي « یحیی » مسیح]، و سَروَر و خویشتندار، و پیامبري از شایستگان است. نکتهها و اشارهها: 1. واژهي
است که به عنوان اسم یک پیامبر بزرگ، قبل از تولد او، انتخاب شد و این نام بی سابقه ص: « میماند
صفحه 29 از 127
در آیهي فوق و برخی دیگر از آیات قرآن همان حضرت مسیح علیه السلام است. آري، « کَلِمۀ » 2. مقصود از واژهي «1» . 95 بود
3. یحیی شش ماه از عیسی علیه السلام بزرگتر بود، ولی نخستین کسی بود که «2» . عیسی کلمه و نشانهاي از خداست، نه فرزند او
نبوت او را تأیید کرد و چون در میان مردم به پاکی و زهد مشهور بود، گرایش او به مسیح، اثر عمیقی در توجه مردم به نبوت و
دعوت او داشت. 4. در اینجا این پرسش مطرح میشود که آیا ترك ازدواج افتخاري براي یحیی به شمار میآید که در آیهي فوق
به معناي ترك کنندهي ازدواج باشد؛ « حَصُور » پاسخ آن است که اولًا، دلیل قاطعی نداریم که واژهي «3» ؟ بدان اشاره شده است
پس بعید نیست که به معناي ترك کنندهي شهوات و دنیاپرستی باشد. ثانیاً، یحیی و عیسی به خاطر شرایط خاص و سفرهاي
متعددي که براي تبلیغ دین خدا داشتند، بهناچار ازدواج نکردند، ولی این یک قانون کلّی براي همه و در هر شرایطی نیست. قانون
5. در ادیان ص: 96 «4» . ازدواج یک قانون فطري است که در اسلام و دیگر ادیان بدان توجه شده است
پیشین نیز نماز و نیایش، به نوعی، بوده است هر چند ممکن است کمیت و کیفیت آن با نماز مسلمانان متفاوت بوده باشد. 6. گاهی
برخی از فرشتگان الهی با انسان سخن میگویند. این سخن ممکن است به صورت وحی یا الهام درونی و یا نوعی مکاشفه باشد؛
یعنی فرشتگان مجسم شوند و با انسان سخن بگویند. 7. در آیهي سی و هفتم این سوره و در آیهي فوق از محراب عبادت سخن
گفته شد. این آیات به این نکته اشاره دارند که انتخاب محلی براي عبادت به نام محراب، نیکوست؛ همانطور که انتخاب مکانی
خاص براي عبادت در منزل نیکوست و موجب تمرکز و توجه بیشتر به خدا میشود و از موانع و مزاحمتها میکاهد. 8. مقصود
از سیادت و سروري یحیی آن است که او از نظر علم و عمل الگو و رهبر و سرور مردم بود. آموزهها و پیامها: 1. در مورد استجابت
دعاها امیدوار باشید که ممکن است مژدهي الهی در راه باشد. 2. تأیید رهبران الهی، سروري و خویشتنداري، از صفات پیامبران
صالح خداست (پس شما نیز پیرو آنان باشید). 3. نماز خود را در مکان خاص (محراب) به جا آورید. 4. انسان میتواند به مقامی
برسد که فرشتگان با او سخن بگویند. *** قرآن کریم در آیهي چهلم سورهي آل عمران به تعجب زکریا و ارادهي الهی اشاره
میکند و میفرماید: 40 . قَالَ رَبِّ أَنَّی یَکُونُ لِی غُلمٌ وَ قَدْ بَلَغَنِیَ الْکِبَرُ وَ امْرَأَتِی عَاقِرٌ قَالَ کَ ذلِکَ اللَّهُ یَفْعَلُ مَا یَشَآءُ [زکریا] گفت:
ندا کننده] گفت: ] «!؟ به سراغ من آمده، و زنم نازاست ،« پیري » پروردگارا! چگونه براي من پسري خواهد بود، در حالی که بیقین »
ص: 97 نکتهها و اشارهها: 1. با توجه «. این گونه خدا هر چه را [شایسته بداند و] بخواهد انجام میدهد »
به قدرت بی پایان پروردگار، تعجب و شگفتی زکریا از چه بود؟ او میخواست بداند: چگونه ممکن است از یک زن نازا فرزندي
متولد شود و چه تغییراتی در وجود او پیدا میشود. زکریا به قدرت خدا ایمان داشت امّا میخواست این ایمان او به مرحلهي شهود
و مشاهده برسد و به چنین مرحلهاي از اطمینان نایل گردد. 2. ارادهي خدا بر هر چیز طبیعی غلبه دارد؛ چون او علۀ العلل است و
علیت او فوق علل طبیعی است؛ پس اگر خدا بخواهد، در حالت پیري و عقیمی نیز فرزند عطا میکند، پس هیچگاه از استجابت دعا
. مأیوس نشویم. آموزهها و پیامها: 1. در شرایط غیرطبیعی نیز دعا کنید و از خدایاري بجویید که ممکن است به استجابت برسد. 2
ارادهي خدا بر اسباب طبیعی غالب است. 3. موانع طبیعی (مثل پیري و عقیم بودن) شما را مأیوس نسازد، که ارادهي الهی موانع
طبیعی را نیز برطرف میسازد. *** قرآن کریم در آیهي چهل و یکم سورهي آل عمران به نشانههاي خدا و یادمان او اشاره میکند
و میفرماید: 41 . قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّی ءَایَۀً قَالَ ءَایَتُکَ أَلَّا تُکَلِّمَ النَّاسَ ثَلثَۀَ أَیَّامٍ إِلَّا رَمْزاً وَ اذْکُر رَّبَّکَ کَثِیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکرِ
نشانهات این است که [به تو دستور میدهم که] سه » : فرمود «. پروردگارا! براي من نشانهاي قرار ده » : [زکریا از روي شوق] گفت
تفسیر قرآن «. روز، جز به رمز با مردم سخن نگویی. و پروردگارت را بسیار یاد کن؛ و به هنگام صبح و عصر [او را] تسبیح گوي
مهر جلد سوم، ص: 98 نکتهها و اشارهها: 1. هنگامی که به زکریا علیه السلام مژده داده شد که فرزندي به او عطا میشود، از روي
شوق درخواست کرد که نشانهاي براي زمان تحقّق این مطلب بیان شود و در پاسخ اعلام شد که: زمان تحقّق این وعده، هنگامی
که زکریا علیه السلام مأمور «2» 2. روزهي سکوت یک دستور الهی بود «1» . است که به تو دستور میدهم که سه روز روزه بگیري
صفحه 30 از 127
یا ذکر و تسبیح خدا. روزهي سکوت در «3» اجراي آن شد و در این روزه حق سخن گفتن با کسی را نداشت، مگر به صورت رمز
برخی ادیان پیشین بوده، اما در اسلام چنین روزهاي واجب نشده است. ص: 99 آموزهها و پیامها: 1. یاد
فراوانِ خدا، به ویژه در صبحگاهان و عصرگاهان مطلوب است. 2. در موارد لزوم، از خدا نشانه بخواهید (که به لطف خود عنایت
میکند). *** قرآن کریم در آیهي چهل و دوّم سورهي آل عمران به گفتگوي فرشتگان با مریم اشاره میکند و میفرماید: 42 . وَ
اي» : إِذْ قَالَتِ الْمَلئِکَۀُ یمَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْ طَفَیکِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْ طَفَیکِ عَلَی نِسَآءِ الْعلَمِینَ و (به یاد آرید) هنگامی که فرشتگان گفتند
مریم! در حقیقت خدا تو را برگزیده و تو را پاك ساخته؛ و تو را بر زنان جهانیان، (برتري داده و) برگزیده است. نکتهها و اشارهها:
1. فرشتگان ممکن است با غیر پیامبران نیز سخن بگویند، همچنان که با مریم علیها السلام سخن گفتند و این حاکی از مقام بلند
مریم است که شایستهي گفتوگو با فرشتگان شده است. 2. مریم بزرگترین شخصیت زن در عصر خود بود. در این مورد
حدیثهاي متعددي نیز حکایت شده که سرآمد زنان جهان چهار نفرند: مریم، آسیه (زن فرعون)، خدیجه و فاطمه علیهما السلام.
این موضوع با آنچه در مورد بانوي اسلام، فاطمه علیها السلام، رسیده که برترین بانوي جهان است منافات ندارد؛ چرا که از «1»
پیامبر صلی الله علیه و آله و امام صادق علیه السلام حکایت شده که مریم بانوي زنان زمان خود بود، امّا فاطمه بانوي همهي بانوان
عالم صدف است و فاطمه گوهر او گیتی عَرَض است و این «1» . ص: 100 جهان از اولین و آخرین است
شاید بدین سبب است که در مرتبهي اوّل اشاره به صفات عالی انسانی مریم میکند و ،« تو را برگزید » گهر جوهر او 3. تکرار تعبیر
به عنوان انسان برگزیده از او نام میبرد و در مرتبهي دوم اشاره به برتري او بر همهي زنان معاصر خود میکند. 4. کمالات معنوي
مخصوص مردان نیست بلکه بانوان هم میتوانند به مقامات عالی معنوي برسند به طوري که فرشتگان با آنان سخن بگویند و انسانی
برگزیده شوند. آموزهها و پیامها: 1. بانوان میتوانند به مقامات عالی معنوي برسند و با فرشتگان سخن گویند و برگزیدهي الهی
شوند. 2. بین پاکی زنان و مقام عالی برگزیدگی الهی، رابطهاي هست. 3. بانوان اگر میخواهند به مقامات عالی برسند پاك باشند
در آیهي چهل و سوّم سورهي آل عمران مریم علیها السلام به عبادت و فروتنی فرا خوانده میشود *** .«2» ( (و خدا را عبادت کنند
و میفرماید: 43 . یمَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِي وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّ کِعِینَ ص: 101 اي مریم! براي
پروردگارت فرمانبرداري فروتن باش و سجده به جاي آور؛ و با رکوع کنندگان، رکوع نماي. نکتهها و اشارهها: 1. در آیهي قبل
فرشتگان با مریم سخن گفتند و در این آیه سه دستور به مریم علیها السلام میدهند که عبارتاند از: الف) قنوت در برابر پروردگار
که به معناي فروتنی و فرمانبرداري مستمر است. ب) سجود، که به معناي فروتنی کامل در برابر خداست. ج) رکوع، که آن نیز
ممکن است اشاره به نماز جماعت و یا پیوستن به «. با رکوع کنندگان رکوع کن » نوعی فروتنی در پیشگاه الهی است. 2. جملهي
3. لازم است که افراد بر جسته تواضع و عبادتشان بیشتر از دیگران باشد، «1» . جمعیت نمازگزاران و فروتنان در برابر خدا باشد
همانگونه که نماز شب بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله واجب بود ولی براي دیگران مستحب است؛ از این رو خدا برخی افراد
برگزیده را تحت تربیت خویش قرار میدهد و براي آنان برنامهي عبادي خاصی مشخص میسازد. آموزهها و پیامها: 1. افراد
برجسته و برگزیدگان الهی فروتنی و عبادت بیشتري داشته باشند. 2. عبادات خود را به صورت دسته جمعی به جا آورید. 3. زنان
در اجتماعات عبادي حاضر شوند. *** ص: 102 قرآن کریم در آیهي چهل و چهارم سورهي آل عمران
به کودکی مریم و علاقهي دیگران به سرپرستی او اشاره میکند و میفرماید: 44 . ذلِکَ مِنْ أَنبَآءِ الْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیْکَ وَ مَا کُنتَ
لَدَیْهِمْ إِذْ یُلْقُونَ أَقْلمَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَ مَا کُنتَ لَدَیْهِمْ إِذْ یَخْتَصِ مُونَ این [مطالب]، از خبرهاي (از حسّ) پوشیده است که آن را
به تو وحی میکنیم؛ و [گرنه تو] نزدشان نبودي، هنگامی که قلمهاي خود را (براي قرعه کشی به آب) میافکندند [تا] کدام یک
سرپرستی مریم را عهده دار شود، و (نیز) به هنگامی که [با یکدیگر] کشمکش داشتند، نزدشان نبودي. نکتهها و اشارهها: 1. در
که مادر مریم، پس از وضع حمل، نوزاد خود را به معبد آورد و به بزرگان یهود گفت: این نوزاد براي «1» تفسیر آیات قبل بیان شد
صفحه 31 از 127
خدمت به خانهي خدا نذر شده است؛ سرپرستی او را به عهده بگیرید. از آنجا که مریم از خانوادهاي بزرگ (خانوادهي عمران)
بود، بزرگان یهود براي سرپرستی او از همدیگر سبقت میگرفتند؛ از این رو تصمیم بر قرعهکشی گرفتند و کنار نهري آمدند و
قلمهاي مخصوص قرعه را آماده کردند و بر هر یک نام یک نفر را نوشتند و در آب انداختند. هر قلمی که در آب فرو نمیرفت
و «2» برنده بود و تنها قلمی که بر روي آب آمد از آنِ زکریا بود؛ از این رو زکریا که پیامبر خدا و شوهر خالهي مریم بود، کفالت
سرپرستی او را پذیرفت. 2. از این آیه و آیاتی که در سورهي صافات دربارهي یونس پیامبر علیه السلام تفسیر قرآن مهر جلد سوم،
ص: 103 آمده استفاده میشود که قرعه یکی از راههاي حلّ مشکل است؛ یعنی در هنگام مشاجره، که کار به بن بست کامل
میرسد، میتوان از قرعه استمداد جست. براساس همین آیات و روایات اسلامی، قاعدهي قرعه در قواعد فقهی مطرح شده است؛
البته کیفیت قرعهکشی در اسلام صورت خاصی ندارد و میتوان از کاغذ، سنگ یا هر چیز دیگري استفاده کرد. 3. گاهی
دانشمندان و عابدان نیز در انجام کارهاي خیر بر همدیگر سبقت میجستند و رقابت میکردند؛ پس اصل مسابقه و رقابت در کار
خیر، نیکوست. 4. پیامبران الهی از طریق وحی به مطالبی از غیب دست مییافتند و اسراري براي آنها بازگو میشد و آنها را براي
مردم بیان میکردند. برخی از آیات قرآن در بردارندهي اینگونه مطالب است. 5. داستانهاي تاریخی قرآن خیالی و افسانه و یا
داستانهاي تحریف شده نیست، بلکه مطابق واقعیات تاریخی و از صحیحترین داستانهاست؛ چرا که متصل به منبع غیب الهی است
و کسی از این مطالب خبر داده که از اسرار جهان آگاه است. آموزهها و پیامها: 1. منبع داستانهاي قرآنی، اخبار غیبی (وحی الهی)
است (پس داستانهاي خیالی و غیرواقعی نیست). 2. در هنگام کشمکش در کارها، قرعه کشی کنید (تا مشکل حلّ شود). 3. یکی
از راههاي دستیابی به واقعیات تاریخی، مراجعه به وحی قرآنی است. *** قرآن کریم از آیهي چهل و پنجم سورهي آل عمران به
45 . إِذْ قَالَتِ الْمَلئِکَۀُ یمَرْیَمُ إِنَّ بعد جریان تولد مسیح علیه السلام را بیان میکند و میفرماید: ص: 104
اللَّهَ یُبَشِّرُكِ بِکَلِمَ ۀٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَ ی ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی الدُّنْیَا وَ الآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ (به یاد آرید) هنگامی که فرشتگان
اي مریم! در واقع خدا تو را به کلمهاي از جانب خود مژده میدهد، که نامش مسیح، عیسی پسر مریم است؛ در حالی که در » : گفتند
و مقصود حضرت «1» در انجیل هم آمده است « کلمه » دنیا و آخرت، آبرومند، و از مقرّبان (الهی) است. نکتهها و اشارهها: 1. واژهي
گویند، مطالب متعددي گفته شده که به چند مورد اشاره « کلمه » عیسی علیه السلام است. در این که چرا عیسی علیه السلام را
یعنی عیسی به خاطر تولد و ایجاد «3» ؛ در برخی آیات قرآن است («2» میکنیم. الف) اشاره به کلمهي ایجاد (کُن فَیکون
فوقالعادهاش کلمهي الهی است. ب) قبل از تولد، خدا بشارت عیسی علیه السلام را در کلامی به مادرش داده بود؛ از این رو آن
و به «4» به معناي مخلوق است و در قرآن نیز به این معنا به کار رفته است « کلمه » ( حضرت کلمهي الهی به شمار میآید. ج
به « مسیح » موجودات و مخلوقات کلمهي الهی گویند چرا که همچون سخن گفتن افراد، نشانهي صاحب سخن هستند. 2. واژهي
است و به عیسی علیه السلام، مسیح گفته شده، چون بر بدن بیماران علاجناپذیر دست میکشید « مسح شده » یا « مسح کننده » معناي
و آنها را به فرمان خدا شفا میداد. ص: 105 و یا اینکه خدا، عیسی علیه السلام را از ناپاکی و گناه مسح
کرد و پاك گرانید. 3. قرآن کریم در آیهي فوق صریحاً عیسی علیه السلام را فرزند مریم علیها السلام معرفی میکند تا پاسخی به
ادعاي الوهیّت و خدا بودن عیسی بدهد. آري، کسی که از مادر متولد شده، نمیتواند خدا باشد. 4. خداي متعال نام برخی از
و مسیح علیهما السلام بودند. که در قرآن به هر دو اشاره شده «1» اولیاي خود را قبل از تولد انتخاب کرد که از آن جمله یحیی
5. در این آیه به چهار ویژگی و صفت «2» . است. در روایات اسلامی نیز آمده است که فرزندانتان را قبل از تولد نامگذاري کنید
عیسی علیه السلام اشاره شده است که عظمت این پیامبر الهی را نشان میدهد: - او کلمهي الهی است؛ - پسر مریمِ پاك است؛ -
. در دنیا و آخرت آبرومند است؛ - از مقرّبان درگاه الهی است؛ قبل از تولدش، بشارت آمدنش داده شده بود. آموزهها و پیامها: 1
عیسی علیه السلام مردي الهی، آبرومند و مقرّب درگاه الهی است که از مادري زمینی متولد شده است (پس او را بزرگ شمارید،
صفحه 32 از 127
اما خدا ندانید). 2. عیسی علیه السلام را به نام مادرش بخوانید (تا شبههي الوهیت از ساحت او دفع شود). 3. مریم بانویی بزرگ
است که مبشرّه و مادر عیسی است. *** ص: 106 قرآن کریم در آیهي چهل و ششم سورهي آل عمران
به دو ویژگی حضرت عیسی علیه السلام اشاره میکند و میفرماید: 46 . وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَ کَهْلًا وَ مِنَ الصلِحِینَ و در گهواره
و میان سالی با مردم سخن خواهد گفت؛ و از شایستگان است. نکتهها و اشارهها: 1. هر پیامبري پاك به دنیا میآید از این رو عیسی
این سخنان عیسی علیه «1» . علیه السلام با سخن گفتن خود در گاهواره، پاکی مادر خود را به صورت اعجازآمیزي اثبات کرد
آن (طفل) گفت: به راستی من بندهي خدایم » : السلام در آیهي 30 به بعد سورهي مریم بیان شده است که قسمتی از آن چنین است
.2 .«... که به من کتاب (انجیل) داده و مرا پیامبر گردانیده است و هر کجا باشیم (براي جهانیان) مایهي برکت و رحمت گردانید
به معناي میانسالی و کهولت است و برخی لغویین تصریح کردهاند که بین 34 تا 51 سالگی را دوران کُهولت، کمتر از آن « کَهل »
را دوران جوانی و بیشتر از آن را پیري گویند. تعبیر کهولت در مورد حضرت مسیح علیه السلام گویا نوعی پیشگویی و اشاره به
«2» ؛ بازگشت او به جهان است؛ چرا که طبق تاریخهاي موجود، عیسی علیه السلام در 33 سالگی از میان مردم رفت و عروج کرد
پس در آن موقع به کهولت سن نرسیده بود. این مطلب با روایات متعددي که پیش بینی میکند که مسیح در زمان مهدي علیه
یعنی او در «1» . السلام به میان مردم بازمیگردد و او را تأیید میکند، کاملًا ص: 107 سازگار است
کهولت سن بازمیگردد و سخن میگوید. 3. خدا براي دفاع از زن صالحی مثل مریم، ممکن است کودکی را معجزهوار به سخن
آورد و دامن او را از اتهام پاك کند؛ آري، خدا از مؤمنان واقعی دفاع میکند. 4. اگر خدا بخواهد، ممکن است شخصی در
کودکی به مقامهاي عالی، مثل نبوت یا امامت، برسد؛ همانگونه که در مورد عیسی علیه السلام اتفاق افتاد و در مورد امام مهدي
حکایت شده است که در کودکی به امامت رسیدند. آموزهها و پیامها: 1. عیسی علیه السلام فردي شایسته بود که معجزات او « عج »
از کودکی آشکار شد. 2. عیسی در سن کهولت (رجعت خواهد کرد) و با شما سخن خواهد گفت. 3. مقامات و معجزات
شایستگان الهی را در کودکی بعید نشمارید (که اگر خدا بخواهد چنین میشود). *** قرآنکریم در آیهي چهل و هفتم سورهي
آلعمران به تعجّب مریم و ارادهي الهی اشاره میکند و میفرماید: 47 . قَالَتْ رَبِّ أَنَّی یَکُونُ لِی وَلَدٌ وَ لَمْ یَمْسَسْنِی بَشَرٌ قَالَ کَذلِکِ
پروردگارا! چگونه براي من فرزندي خواهد بود، در حالی » : اللَّهُ یَخْلُقُ مَا یَشَآءُ إِذَا قَ َ ض ی أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ (مریم) گفت
خدا، این گونه هر چه را [شایسته بداند و] بخواهد میآفریند. هنگامی که » : فرشته) گفت ) «!؟ که بشري با من تماس نگرفته است
ص: 108 نکتهها و «. پس [فوراً موجود] میشود « باش » : چیزي را اراده کند، پس فقط به آن میگوید
اشارهها: 1. جهان ما، جهان اسباب است و خدا آفرینش جهان را چنان قرار داده است که هر موجودي به دنبال یک سلسله عوامل پا
لازم است. اما این « اوول » و « اسپرم » به دایرهي وجود میگذارد؛ براي مثال براي تولد یک فرزند، ازدواج یک مرد و زن و پیوند
نظام طبیعت، مخلوق خدا و محکوم فرمان اوست و هرگاه بخواهد میتواند این نظام را دگرگون سازد و به وسیلهي اسباب و عوامل
غیرعادي موجوداتی بیافریند. به عبارت دیگر، به وجود آمدن فرزند سببی دارد که گاهی طبیعی و از طریق ازدواج است و گاهی
غیر طبیعی و به وسیلهي اسباب ماوراي طبیعی. در مورد مریم علیها السلام در آیات دیگر قرآن اشاره شده که روح القدس در وجود
باش) در حقیقت بیان ارادهي قطعی خداست، وگرنه خدا براي به وجود ) « کُن » .2 «1» . او دمید و عیسی علیه السلام پدید آمد
آوردن چیزها، احتیاج به سخن گفتن ندارد؛ یعنی به مجرد اینکه ارادهي او به چیزي تعلّق بگیرد و فرمان آفرینش صادر شود، فوراً
و لباس هستی بر آن پوشیده میشود و به همان راحتی که ما صورتهاي ذهنی خود را ایجاد میکنیم، خدا «2» موجود میشود
مخلوقات را به وجود میآورد. 3. از آنجا که به طور طبیعی، انسانها بدون پدر متولد نمیشوند، تعجب مریم از تولد عیسی بدون
پدر، به جا بود؛ چرا که میدانست هنگامی که با مردم روبهرو شود، اولین پرسش آنان این خواهد بود که چگونه تو بدون شوهر،
دارايِ فرزند شدي. بنابراین سخنان مریم اعتراض به ارادهي الهی نبود، بلکه نوعی درخواست توضیح بود. تفسیر قرآن مهر جلد
صفحه 33 از 127
سوم، ص: 109 آموزهها و پیامها: 1. آفرینش همهي موجودات طبیعی و غیرطبیعی به دست خداست و هر چه را اراده کند فوراً به
وجود میآید. 2. در مورد تولد کودك، راههاي فوق طبیعی را مسدود ندانید. *** قرآن کریم در آیهي چهل و هشتم سورهي آل
عمران به دانش و فرزانگی عیسی علیه السلام اشاره میکند و میفرماید: 48 . وَ یُعَلِّمُهُ الْکِتبَ وَ الْحِکْمَ ۀَ وَ التَّوْرَیۀَ وَ الإِنجِیلَ و به او،
به « کتاب » کتاب و حکمت و تورات و انجیل، میآموزد. نکتهها و اشارهها: 1. برخی از مفسران قرآن بر آناند که مقصود از تعلیم
و مقصود از «1» عیسی علیه السلام، همان آموزش دانش شریعت، یعنی قوانین و دستورات الهی است که بر مردم نوشته شده است
بینش در شریعت، یعنی آگاهی از فواید، آثار دنیوي و اخروي و مصالح و مفاسد قوانین، افعال، اخلاق و عقاید ،« حکمت » تعلیم
است. 2. یکی از اصول و شرایط رهبري علم و آگاهی است. آیهي فوق به این مطلب اشاره میکند که به عیسی علیه السلام این
آگاهیها را آموختند و به او کتاب و حکمت، یعنی برنامهي زندگی و راهکارهاي آن را تعلیم دادند. 3. در این آیه به آموزش
کتاب تورات و انجیل به عیسی علیه السلام اشاره شده است. انجیل کتاب و برنامهي دین مسیحیت است و طبیعی است که به وي
آموزش داده شود، اما آموزش تورات براي آن بوده که دین مسیحیت ادامه و تکمیل دین یهود است؛ و از این رو قوانین تورات در
مورد متدینان بعدي نیز ص: 110 قابل اجراست، مگر در مواردي که تحریف شده یا از طرف دین بعدي
آموزهها و پیامها: 1. خدا برنامهها و راهکارهاي مناسب را در اختیار رهبران الهی قرار میدهد. 2. مطالب «1» . نسخ شده است
کتابهاي آسمانی قبلی را (که تحریف و نسخ نشده است،) به متدینان بعدي آموزش دهید. *** قرآن کریم در آیهي چهل و نهم
سورهي آل عمران به رسالت و معجزات مسیح علیه السلام اشاره میکند و میفرماید: 49 . وَ رَسُولًا إِلَی بَنِی إِسْرَ ءِیلَ أَنِّی قَدْ جِئْتُکُم
بِئَایۀٍ مِّن رَّبِّکُمْ أَنِّی أَخْلُقُ لَکُم مِّنَ الطِّینِ کَهَیْئَۀِ الطَّیْرِ فَأَنفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِيءُ الَأکْمَهَ وَ الَأبْرَصَ وَ أُحْیِ الْمَوْتَی بِإِذْنِ
اللَّهِ وَ أُنَبِّئُکُم بِمَا تَأْکُلُونَ وَ مَا تَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِکُمْ إِنَّ فِی ذلِکَ لآیَۀً لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ و (او را بعنوان) فرستادهاي به سوي فرزندان
یعقوب (: بنیاسرائیل، قرار داده که او به آنان میگوید:) که من از طرف پروردگارتان نشانهاي [معجزهوار]، برایتان آوردهام؛ من از
گِل، براي شما [چیزي] همانند شکل پرنده میسازم؛ و در آن میدمم پس به رخصت خدا، پرندهاي میگردد. و نابیناي مادرزاد، و
(مبتلایان به) پیس را بهبود میبخشم؛ و مردگان را به رخصت خدا زنده میکنم؛ و از آنچه میخورید، و آنچه در خانههایتان ذخیره
میکنید، به شما خبر میدهم؛ که مسلماً در این [معجزات]، نشانهاي براي شماست، اگر مؤمن باشید. ص:
111 نکتهها و اشارهها: 1. از آیهي فوق ابتداءً چنین برمیآید که مأموریت عیسی علیه السلام تنها براي دعوت یهود (بنی اسرائیل)
اما برخی از مفسران احتمال دادهاند که دعوت مسیح علیه السلام جهانی بوده، اگر چه یهود در صف اول دعوت «1» ، بوده است
2. همهي موجودات زنده از خاك و آب به وجود میآیند و این تحوّل و تغییر، تدریجی است و طی «2» . شدگان قرار داشتهاند
سالیان به وقوع میپیوندد؛ اما مانعی ندارد که خدا همان عوامل را فشرده کند و تمام آن مراحل، به سرعت صورت گیرد و خاك
و یا مجسمهاي گلی به پرندهاي تبدیل شود. از این گذشته، خدا که آفرینندهي طبیعت است، مانعی «3» تبدیل به موجودي زنده
ندارد که گاهی این موجودات را از راه طبیعی و گاهی با اسباب ماوراي طبیعی به وجود آورد و معجزهآسا مجسمهاي را تبدیل به
پرنده کند. 3. آیهي فوق دلیلی بر امکان ولایت تکوینی پیامبران و اولیاي الهی است؛ یعنی اولیاي خدا به فرمان او و در هنگام لزوم
میتوانند در جهان آفرینش تصرف کنند، و بر خلاف جریان عادي طبیعت، حوادثی را به وجود آورند. 4. پیامبران و اولیاي الهی در
جهان تکوین و آفرینش تصرف میکنند و حوادثی را خلق میکنند، ولی براي اینکه کسی تصور نکند که آنان از خود استقلال
«4» . استفاده میکنند « به رخصت خدا » دارند و احتمال هرگونه شرك و دوگانهپرستی در خلقت برطرف گردد، مکرر از واژهي
5. بسیاري از معجزات پیامبران، اعمالی است که خود آنان به فرمان خدا و با استمداد از نیروي ص: 112
فیض روح القدس ار باز مدد فرماید «1» . الهی انجام میدهند، پس میتوان گفت که معجزه هم کار پیامبر است و هم کار خدا
دگران هم بکنند آنچه مسیحا میکرد (حافظ) 6. پیامبران الهی داراي علم غیب بودند؛ یعنی اگر میخواستند، خدا به آنان قدرتی
صفحه 34 از 127
میداد که حتی از جزئیات زندگی مردم آگاه شوند. 7. هر پیامبري معجزهاي دارد و معجزهي او متناسب با عصر خود اوست. در
روایتی از امام رضا علیه السلام حکایت شده که از آن حضرت پرسیدند: چرا هر پیامبري نوعی از معجزات داشته است؟ حضرت
بیان کردند که: در عصر موسی علیه السلام جادوگران فراوان بودند، پس موسی عملی انجام داد که همهي ساحران در برابر آن
عاجز ماندند. در عصر مسیح علیه السلام، پزشکان مهارت فوقالعادهاي در معالجهي بیماران داشتند، پس عیسی علیه السلام با درمان
بیماران علاجناپذیر، بدون استفاده از وسایل مادي، حقانیت خود را به اثبات رساند. و در عصر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله
«2» . سخنرانان و سخنسرایان و شاعرانِ فوقالعاده فصیح و بلیغ وجود داشتند که همگی در برابر فصاحت و بلاغت قرآن زانو زدند
ص: 113 آموزهها و پیامها: 1. عیسی علیه السلام معجزاتی (متناسب با علوم عصر خویش) داشته است.
2. پیامبران الهی علم غیب داشتهاند. 3. پیامبران الهی ولایت تکوینی داشتهاند. 4. معجزات پیامبران به رخصت الهی بوده و آنان در
کارها استقلال نداشتهاند. 5. مؤمنان معجزات پیامبران را نشانه (هاي حقانیّت آنان) بدانید. *** قرآن کریم در آیهي پنجاهم
سورهي آل عمران سخنان مسیح علیه السلام را در مورد برنامههایش بیان میکند و میفرماید: 50 . وَ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَيَّ مِنَ التَّوْرَیۀِ
وَ لأُحِلَّ لَکُم بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَیْکُمْ وَجِئْتُکُم بِئَایَۀٍ مِّن رَّبِّکُمْ فَاتَّقُواْ اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ و [میگوید: آمدهام تا] آنچه را پیش از من از
تورات بوده، تأیید کننده باشم؛ و تا بعضی از آنچه که [بر اثر ظلم و گناه،] بر شما حرام شده، برایتان حلال کنم؛ و از طرف
پروردگارتان، نشانهاي برایتان آوردهام؛ پس [خودتان را] از [عذاب] خدا حفظ کنید و [مرا] اطاعت کنید. نکتهها و اشارهها: 1. به
سبب لجاجت و طغیان یهودیان، پارهاي از نعمتها موقتاً بر آنان حرام و ممنوع شده بود (مثل ممنوع بودن خوردن گوشت شتر و
اما در عصر رسالت عیسی علیه السلام و به شکرانهي ظهور این پیامبر بزرگ، آن ممنوعیتها برداشته شد. «1» ،( برخی از پرندگان
2. پیامبران الهی همدیگر را تأیید میکردند؛ یعنی دین، یک جریان ص: 114 مستمر بود و پیامبران
اهداف مشترکی داشتند و هر کدام یک مرحله و یک کلاس از این جریان را طی کردند. 3. آیهي فوق شاهدي بر ولایت تشریعی
پیامبران خداست؛ یعنی پیامبران با رخصت الهی میتوانند قانونگذاري کنند و براساس مصالح و مفاسد جامعه، برخی چیزها را
ممنوع یا جایز اعلام کنند. از این رو عیسی علیه السلام بیان میکند که آمدهام: تا برخی از چیزهایی را که بر شما حرام شده بود
حلال کنم. یعنی فعل حلال کردن را به خود نسبت میدهد. 4. رهبران الهی اصلاحگرند و اصلاح گران براي اصلاح جامعه برنامه
دارند و لازم است که این برنامهها را به مردم اعلام کنند تا با آگاهی از برنامههاي آنان استقبال و حمایت نمایند و این آموزهاي
براي همهي رهبران الهی است. 5. برنامهي عیسی علیه السلام چهار بخش اساسی داشت: الف) اعلام پذیرش اصول اساسی
کتابهاي آسمانی پیشین؛ ب) مژده در مورد آزاديهاي مشروع و معقول؛ ج) آوردن نشانههاي اعجازآمیز براي اثبات حقانیت خود
و برنامهها؛ د) برنامهي سازندگی و نظام بخشی به جامعه از طریق تقویت روحیّهي تقوا و پارسایی و فرمانپذیري افراد. 6. رهبران
اصلاحگر نباید تمام اصول و مبانی گذشتگان را ویران کنند، بلکه بهتر است اصول صحیح آنها را بپذیرند و جزء برنامههاي خود
قرار دهند تا خط اصلاحات رهبران الهی ادامه یابد و اعتماد مردم جلب شود؛ همانطور که عیسی علیه السلام برنامههاي تورات را
تأیید کرد. آموزهها و پیامها: 1. رهبران اصلاح گر برنامههاي خود را به اطلاع مردم برسانند (تا با ص:
115 آگاهی از آنان حمایت کنند). 2. دین یک جریان مستمر است و پیامبران الهی مجري کلاسهاي این جریان و مؤید
یکدیگرند. 3. دین مسیح، براي بشریت آزادي بخش بود و برخی موارد ممنوع را آزاد ساخت. 4. رهبران الهی، برنامههاي خود را
به همراه دلیل ارائه کنند. 5. پارسایی و اطاعتپذیري مردم زمینهساز اجراي برنامههاي رهبران الهی است. *** قرآن کریم در آیهي
پنجاه و یکم سورهي آل عمران به قسمتی دیگر از سخنان مسیح علیه السلام و برنامههاي او اشاره میکند و میفرماید: 51 . إِنَّ اللَّهَ
رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هذَا صِرطٌ مُّسْتَقِیمٌ درحقیقت، خداپروردگار من وپروردگار شماست؛ پس او را بپرستید. (که) این راهی راست
است. نکتهها و اشارهها: 1. مسیح علیه السلام براي اینکه تولد استثناییاش دستآویزي براي الوهیت او قرار نگیرد و از روي خطا
صفحه 35 از 127
قرآن این مطلب را از زبان مسیح علیه «. خدا پروردگار من و شماست » او را خدا نپندارند، بارها بر این مطلب تأکید میکرد که
را در مورد خدا به کار میبرند و موجب اشتباه میشوند. « پدر » السلام حکایت میکند، بر خلاف انجیلهاي کنونی که غالباً واژهي
2. در این آیه اشاره شده که فلسفهي عبادت خدا، همان ربُوبیّت اوست؛ یعنی از آنجا که او پروردگار رشد دهنده و تربیت
کنندهي ماست، لازم است که به شکرانهي آن، خدا را بپرستیم. البته این پرستش و عبادت نیز در ص:
116 راستاي تربیت و شکوفایی معنوي و رشد شخصیت انسان است. 3. راه راست، همان توحید و یکتاپرستی است و این همان
راهی است که اسلام نیز ما را بدان فرا میخواند و در هر شبانه روز حداقل ده بار در نماز از خدا میخواهیم که ما را به راه راست
هدایت کند که کوتاهترین راه به سوي خداست. رُخ زیبا، دم عیسی، ید بیضا داري هر چه خوبان همه دارند تو تنها داري آموزهها و
پیامها: 1. یکتاپرستی، راه مستقیم الهی (و کوتاهترین راه به سوي خدا) است. 2. مسیح علیه السلام، (همچون دیگر پیامبران الهی)،
مردم را به سوي یکتاپرستی و توحید فرا میخواند (نه تثلیث). 3. مبلغان دینی و رهبران الهی، پروردگار را به یاد مردم آورند و آنان
را به یکتاپرستی فراخوانند. 4. ربوبیت الهی، خاستگاه پرستش اوست. *** قرآن کریم در آیهي پنجاه و دوم سورهي آلعمران به
یاورطلبی عیسی علیه السلام و نقش حواریون اشاره میکند و میفرماید: 52 . فَلَمَّآ أَحَسَّ عِیسَی مِنْهُمُ الْکُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَاري إِلَی اللَّهِ
قَالَ الْحَوَارِیُّونَ نَحْنُ أَن َ ص ارُ اللَّهِ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ و هنگامی که عیسی از آنان احساس کفر (و مخالفت) کرد، گفت:
ما یاوران خداییم؛ به خدا ایمان آوردیم؛ و گواه باش که ما تسلیم هستیم. » : حواریّون گفتند «؟ چه کسانی یاوران من با خدایند »
نکتهها و اشارهها: 1. یهود قبل از آمدن عیسی علیه السلام، طبق بشارتها و پیشگوییها، منتظر ص:
117 ظهور او بودند، اما هنگامی که مسیح علیه السلام ظهور کرد و منافع جمعی از ستمگران و منحرفان یهود به خطر افتاد، تنها
جمعیتی محدود گرد او را گرفتند و بیشتر آنان از پیروي او سرپیچی کردند و کفر ورزیدند؛ از این رو، عیسی علیه السلام احساس
نامیده شدند؛ زیرا قلبی پاك و روحی باصفا داشتند و در پاکیزه ساختن و «1» « حواریون » ، خطر کرد. 2. شاگردان و یاران مسیح
3. نکتهي جالبی که در آیهي «2» . روشن نمودن افکار دیگران و شستوشوي مردم از آلودگی و گناه کوشش فراوان میکردند
«. ما یاوران خداییم » : بلکه گفتند ،« ما یاور توایم » : فوق وجود دارد آن است که حواریون در پاسخ دعوت عیسی علیه السلام نگفتند
و این نهایت توحید و اخلاص را میرساند و آنها را از هرگونه شرکی در مورد خدا بودن عیسی علیه السلام مبرا میسازد. 4. مسیح
علیه السلام در هنگام خطر هوشیار است و به سرعت عکس العمل نشان میدهد این مطلب لازمهي هر رهبر لایقی است که نیروهاي
وفادار خویش را بشناسد و آنها را سازماندهی کند تا بتواند به حرکت خویش ادامه دهد. 5. پاسخ صریح و مثبت حواریون به
عیسی علیه السلام نوعی بیعت مجدد با ایشان بود. اینگونه بیعتها با رهبران الهی، از نظر سیاسی، اجتماعی و دینی ارزشمند است.
ص: 118 آموزهها و پیامها: 1. در نظامهاي الهی، هدف یارگیري و یاريگري، خداست. 2. رهبران الهی
باید خطرها را بشناسند و نیروهاي وفادار دین را در برابر آنها سازماندهی کنند. 3. مؤمنان باید یاور و تسلیم (دین و پیامبر) خدا
باشند. *** قرآن کریم در آیهي پنجاه و سوم سورهي آل عمران مناجات حواریون با خدا را بازگو میکند و میفرماید: 53 . رَبَّنَآ
ءَامَنَّا بِمَآ أَنزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشهِدِینَ (اي) پروردگار ما! به آنچه فرو فرستادهاي، ایمان آوردیم و فرستاده [ات] را
پیروي نمودیم؛ پس ما را در زمره گواهان بنویس. نکتهها و اشارهها: 1. چنانچه ایمان در روح و جان انسان نفوذ کند، در عمل او
انعکاس مییابد و ادعاي بدون عمل، ممکن است، ایمان واقعی نباشد و تنها یک ایمان پنداري باشد. از این روست که ایمان به خدا
همیشه همراه با پیروي از رسول اوست که حواریون به هر دو اشاره کردند. 2. مقصود از گواهان و شاهدان در آیهي فوق، همان
3. بخشی «1» . کسانی هستند که در این جهان مقام رهبري امتها را دارند و در رستاخیز بر اعمال نیک و بد مردم گواه خواهند بود
از معارف و آموزههاي دین در محتواي دعاهاي پیامبران، امامان و اولیاي الهی نهفته است؛ از این رو قرآن کریم بخشهایی از این
میراث عظیم را براي بشریت حکایت کرده و دعاهاي ابراهیم و پیامبران دیگر و نیز دعاي برخی اولیاي الهی، همچون حواریون
صفحه 36 از 127
عیسی را بازگو نموده ص: 119 است. در میراث اسلامی نیز دعاهاي صحیفهي سجادیّه از مهمترین
معارف و حقایق دینی است. آموزهها و پیامها: 1. ایمان و عمل را همراه گردانید. 2. مؤمنان اهل عمل باشند تا گواه (و الگوي
مردم) شوند. 3. عیسی علیه السلام رسول بود (نه خدا). 4. در مناجات با پروردگار خود، ایمان و اعمال خود را به او عرضه کنید.
*** قرآن کریم در آیهي پنجاه و چهارم سورهي آل عمران به نقشههاي مخالفان عیسی علیه السلام و پاسخ خدا به آنها اشاره
میکند و میفرماید: 54 . وَ مَکَرُواْ وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْمکِرِینَ و [دشمنان نقشه کشیدند و] فریبکاري کردند، وخدا ترفند کرد؛
وخدا، بهترین ترفندکنندگان است. نکتهها و اشارهها: 1. گروهی از یهودیان عصر مسیح علیه السلام با همکاري برخی مسیحیان
خیانتکار، براي خاموش کردن صداي دعوت او، نقشههاي شیطانی کشیدند و حتی براي دستگیري او جایزه تعیین کردند و
مقدمات اعدام او را فراهم نمودند. اما خدا نقشهي آنها را نقش بر آب کرد و او را به بهترین شکل نجات داد. و نقشهي خدا از
در لغت به معناي هر نوع چارهاندیشی است، چه مفید و چه زیانآور، اما « مَکر » همهي این نیرنگها و نقشهها مؤثرتر بود. 2. واژهي
در زبان فارسی امروز به معناي حیله و نقشههاي شیطانی و زیانبخش است؛ پس معناي قرآنی این واژه با مفهوم فارسی آن متفاوت
است. و مقصود آیهي فوق آن است که دشمنان مسیح با طرحها و نقشههاي ص: 120 شیطانی خود
میخواستند مانع دعوت او شوند، اما خدا براي حفظ جان پیامبرش با نقشهي مفیدي نقشههاي آنان را خنثی کرد. 3. خدا پشتیبان
پیامبران خویش است و تدبیر خدا در این مورد بالاتر از هر نوع تدبیر و نقشهاي است. 4. نقشههاي خدا از نقشههاي دیگران بالاتر
است؛ چرا که علم و قدرت خدا از همه برتر است، پس تدبیر او نیرومندتر و اجراییتر است. آموزهها و پیامها: 1. با خدا نیرنگبازي
نکنید که میبازید. 2. خدا پشتیبان دوستان خود است و با توطئههاي دشمنان برخورد میکند. 3. مخالفان رهبران الهی از سرنوشت
مخالفان عیسی علیه السلام پند بگیرند و علیه رهبران دینی نقشه نکشند که خدا نقشههاي آنان را نقش بر آب میکند. *** قرآن
کریم در آیهي پنجاه و پنجم سورهي آل عمران به جریان نجات مسیح علیه السلام و عروج او اشاره میکند و میفرماید: 55 . إِذْ قَالَ
اللَّهُ یعِیسَ ی إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَ رَافِعُکَ إِلَیَّ وَ مُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَ جَاعِلُ الَّذِینَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِینَ کَفَرُوآ إِلَی یَوْمِ الْقِیمَ ۀِ ثُمَّ إِلَیَّ
اي عیسی! در حقیقت من تو را بر گرفته و تو را » : مَرْجِعُکُمْ فَأَحْکُمُ بَیْنَکُمْ فِیمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ (یاد کن) هنگامی را که خدا گفت
به سوي خویش، بالا میبرم و تو را از [آلایش] کسانی که کفر ورزیدند، پاك میسازم؛ و تا روز رستاخیز کسانی را که از تو
پیروي کردند، برتر از کسانی که کفر ورزیدند، قرار میدهم؛ سپس فرجام شما فقط به سوي من است، پس در مورد آنچه که
همواره در آن اختلاف ص: 121 میکردید، میان شما داوري خواهم کرد. نکتهها و اشارهها: 1. با توجه
مسیح علیه السلام کشته نشده و خدا او را نزد خود برد و این مطلب دیدگاه «1» ، به مضمون آیهي فوق و برخی آیات سورهي نساء
امّا طبق نوشتههاي انجیلهاي موجود، عیسی علیه السلام کشته شد و دفن گردید، سپس از میان «2» . غالب مفسران قرآن است
2. آیهي فوق دلالتی بر مرگ عیسی علیه السلام «3» . مردگان برخاست و مدتی کوتاه در زمین بود و بعد به آسمان صعود کرد
است نه به « تحویل گرفتن روح » گاهی به معناي مرگ به کار رفته است اما در آن موارد هم به معناي « تَوفّی » ندارد. هر چند واژهي
3. مقصود از پاك کردن عیسی علیه السلام، نجات او از چنگال افراد بی ایمان و پلید است که میکوشیدند او را «4» .« مرگ » معناي
با تهمتهاي ناروا و توطئههاي ناجوانمردانه آلوده سازند؛ و یا مقصود پاك ساختن و بیرون بردن مسیح از آن محیط آلوده است.
البته مانعی ندارد که هر دو معنا مقصود آیه باشد و جمع آنها ممکن است. 4. بشارت برتري پیروان مسیح بر کافران موجب
دلگرمی مسیحیان ص: 122 شد. این مژده یکی از پیشگوییهاي قرآن است و هم اکنون نیز در دنیا
این حقیقت را با چشم خود مشاهده میکنیم که یهود و صهیونیستها بدون وابستگی به مسیحیان نمیتوانند به حیات سیاسی و
اجتماعی خود ادامه دهند. آموزهها و پیامها: 1. خدا از پیامبران خود حمایت میکند و آنان را از خطر نجات میدهد. 2. خدا،
عیسی را عروج داد (و توطئهي قتل او را خنثی ساخت). 3. کفر نوعی آلودگی اجتماعی است که خدا میخواهد انسان مؤمن از آن
صفحه 37 از 127
پاك شود. 4. مسیحیان واقعی برتر از کافران (و یهودیان) خواهند بود. 5. اختلافگران منتظر داوري خدا در رستاخیز باشند (تا
حقیقت روشن شود). 6. عیسی وار زندگی کنید تا خدا از شما حمایت کند و پیروان شما را برتري بخشد. *** قرآن کریم در
آیهي پنجاه و ششم سورهي آل عمران سرنوشت کافران را در دنیا و آخرت بیان میکند و میفرماید: 56 . فَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمْ
عَذَاباً شَدِیداً فِی الدُّنْیَا وَ الآخِرَةِ وَ مَا لَهُم مِّن نَّصِ رِینَ و امّا کسانی که کفر ورزیدند، پس در دنیا و آخرت، آنان را با عذاب شدیدي،
عذاب خواهم کرد؛ و هیچ یاوري برایشان نیست. نکتهها و اشارهها: 1. در این آیه به کیفر دنیوي کافران اشاره شده است که در
اینجا مقصود یهودیان هستند؛ یعنی آنان در این جهان گرفتار مشکلات و ناراحتیها خواهند بود؛ و تاریخ ملت یهود شاهد این
مدعاست که در هر مقطع تاریخی ص: 123 برخی زمامداران و اقوام دیگر بر یهودیان مسلط شده و
اموال آنان را به آتش کشیده و یا غارت کردهاند و عدهاي از آنها را اسیر نموده یا کشتهاند. آري این یکی از آثار کردار ناپسند
آنان با پیامبران پیشین، از جمله عیسی علیه السلام است؛ البته این روحیه و رفتار هنوز هم در یهودیان باقی است، از این رو کیفر و
گرفتاري آنان ادامه دارد. چو بد کردي مباش ایمن ز آفات که واجب شد طبیعت را مکافات (نظامی) 2. کفر و عناد با رهبران الهی
سه پیامد منفی دارد: الف) گرفتاري و مشکلات در دنیا؛ ب) عذاب شدید در آخرت؛ ج) بییاور شدن و تنها ماندن. 3. کسی که از
حق جدا شود، هیچ کس او را یاري نخواهد کرد؛ چرا که حقگرایان از او جدا میشوند و باطلگرایان وفادار نیستند و در نهایت او
را رها میسازند؛ همانطور که در آخرت نیز کسی شفاعت او را نخواهد کرد و تنها خواهد ماند. آموزهها و پیامها: 1. فرجام کفر،
عذابآلود است. 2. در نهایت، کفر موجب تنهایی و بییاوري است. 3. اگر میخواهید از مجازات دنیوي و اخروي نجات یابید و
در رستاخیز یاور (و شفاعتگر) داشته باشید، ایمان آورید و از کفر فاصله بگیرید. *** قرآن کریم در آیهي پنجاه و هفتم سورهي
آلعمران به پاداش مؤمنان اشاره میکند و میفرماید: 57 . وَ أَمَّا الَّذِینَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُواْ الصلِحتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ اللَّهُ لَا یُحِبُّ
الظلِمِینَ ص: 124 و امّا کسانی که ایمان آوردند، و [کارهاي] شایسته انجام دادند، پس [خدا] پاداششان
را به طور کامل بهآنان خواهد داد؛ وخدا، ستمکاران را دوست نمیدارد. نکتهها و اشارهها: 1. یکی از روشهاي تربیتی قرآن آن
است که سرنوشت دو گروه مخالف، یعنی مؤمنان و کافران را در برابر هم به نمایش میگذارد. این روش تأثیر بیشتري در مخاطب
دارد. 2. در آیات متعدد قرآن، ایمان و عمل صالح به همراه یکدیگر یاد شدهاند و این نشان میدهد که این دو از هم جدا نیستند
و چیزي کم «1» و اگر با هم باشند اثر مطلوب دارند. 3. خداي متعال پاداش مؤمنان را در رستاخیز به صورت کامل میپردازد
نمیدهد؛ زیرا پاداش ناقص ظلم است و خدا ستمگران را دوست ندارد. آموزهها و پیامها: 1. مؤمنان شایستهکردار نگران پاداش
خود نباشند که آن را به طور کامل دریافت میکنند. 2. اگر پاداش الهی را میطلبید ایمان و کردار شایسته را توأم سازید. 3. خدا
(نه تنها ستمکار نیست بلکه) ستمکاران را دوست ندارد (از این رو حق افراد را ناقص نمیدهد). *** تفسیر قرآن مهر جلد سوم،
ص: 125 قرآن کریم در آیهي پنجاه و هشتم سورهي آل عمران به ویژگیهاي آیات قرآن اشاره میکند و میفرماید: 58 . ذلِکَ
نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الآیتِ وَ الذِّکْرِ الْحَکِیمِ اینهاست که [ما] آن را از آیات، و یادآوري حکیمانهي [قرآن] بر تو میخوانیم. نکتهها و
اشارهها: 1. در این آیه از تاریخ پرماجراي مسیح علیه السلام و برخوردهاي متفاوت حواریون و یهودیان با ایشان، به عنوان نشانهها و
آیات یاد شده است؛ نشانههایی از پیروزي حق بر باطل، نشانههایی از حقانیّت قرآن و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که این
مطالب تاریخی را به صورت صحیح و دقیق بیان میکند. آري، تاریخ، چنانچه حکیمانه در آن نگریسته شود، میتواند منبعی از
الف) آیات قرآن یادمان گذشتگان است و «1» : معرفت باشد. 2. در این آیه به دو صفت و ویژگی آیات قرآن اشاره شده است
سرگذشت رهبران الهی و عبرتهاي آنها را یادآوري میکند. ب) آیات قرآن حکیمانه است؛ یعنی مطالب آن حکمتآمیز و
استوار است که خواننده را خردمند و فرزانه میسازد و از کژرويها منع میکند. گِرد قرآن گَرد زیرا هر که در قرآن گریخت آن
جهان رَست از عقوبت، این جهان جَست از فِتَن (سنائی) آموزهها و پیامها: 1. آیات قرآن (یادمانِ تاریخ عبرتآموز پیشینیان و)
صفحه 38 از 127
2. از قرآن، تاریخ صحیح و سخنان حکیمانه بیاموزید. حکمتآمیز است. ص: 126